Sandøy/Nesse (red.): Norsk Språkhistorie 1 - Mønster

Bindredaktør: Helge Sandøy

Kring år 700 blei dette hogd inn i ein stein på garden Eggja i Sogndal (Sogn og Fjordane) i runeskrift: “ni s solu sot uk ni sakse stain skorin”. 1300 år seinare kan denne utsegna mest naturleg lyde slik: “Steinen er ikkje oppsøkt av sol, og ikkje er det skore i han med sverd”.

Ei språkhistorie skal forklare kva som har skjedd mellom desse to versjonane av norsk språk. Det gjer Norsk språkhistorie (NSH), og ho fortel om korleis språket er blitt brukt, og korleis folk har vore opptatt av språket til ulike tider. Andre språk i Noreg blir òg omtalt.

Norsk språkhistorie i fire bind er ei samla vitskapleg framstilling av språket frå urnordisk til nyare moderne norsk. Det har vi ikkje hatt før. Verket er skrive i eit samarbeid mellom fagfolk ved universitet og høgskolar.

Dette bindet, Mønster, begynner med å drøfte språkendring som fenomen og korfor språk endrar seg. Deretter blir endringar gjennomgått – frå dei minste lydeiningane til dei store tekstane. Her blir det lagt vekt på å beskrive og forklare ut frå innsikter vi har i allmenn teori, slik at dei norske fenomena kan illustrere generelle eigenskapar ved språk. Den historiske linja blir trekt i kvart kapittel.


Norsk språkhistorie I: Mønster. Norsk språkhistorie II: Praksis. Norsk språkhistorie III: Ideologi. Norsk språkhistorie IV: Tidslinjer


Innhald i Mønster

Detaljert innhald finn du her: http://nsh.novus.no

Kapittel 1: Språkendring
Helge Sandøy og Agnete Nesse


Del 1: Språk og endring

1 Interessa for språkendring
2 Kva er språk?
3 To eksempel frå nåtida
4 Kva er språkendring?


Del 2: Prosessen

5 Språket hos individet (mikronivået)
6 Gruppespråk (mesonivået)
7 Spreiing i storsamfunnet (makronivået)


Del 3: Drivkreftene

8 Språket sjølv
9 Nye språksamfunn
10 Kontakt: Universelle tendenser når flere språk møtes
11 Individ og kollektiv


Del 4: Spørsmåla

12 Kvar er kjeldene til nye språkdrag?
13 Kvar oppstår det heilt nye?
14 Kor mykje og kor fort kan endringane skje?
15 Oppsummering av spørsmåla


Kapittel 2: Fonologi

Gjert Kristoffersen og Arne Torp


Del 1: Innledning

1 Fonologisk analyse


Del 2: Fra urnordisk (ca. 200–500) til gammelnorsk (ca. 800–1300)

2 Prosodisk utvikling fram til gammelnorsk tid
3 Vokalsystemet frå urnordisk til gammalnorsk
4 Konsonantsystemet frå urnordisk til gammalnorsk


Del 3: Fra gammelnorsk til dagens norske dialekter

5 Prosodisk utvikling etter gammelnorsk tid
6 Vokalsystemet frå gammalnorsk til moderne norsk
7 Konsonantsystemet frå gammalnorsk til moderne norsk


Kapittel 3: Morfologi

Hans-Olav Enger og Philipp Conzett


1 Innledning
2 Substantivbøying
3 Pronomen
4 Adjektivbøying
5 Verbbøying
6 Ordlaging


Kapittel 4: Syntaks

Endre Mørck

1 Innledning
2 Runespråkets syntaks
3 Morfologiens rolle i syntaksen
4 Heilsetninger
5 Finitte leddsetninger
6 Infinitte leddsetninger
7 Setningsledd
8 Utviklinga av subjekt og objekt
9 Endringer i grammatisk status
10 Stil- og sjangervariasjon i gammalnorsk
11 Dialektsyntaktisk variasjon
12 Avslutning


Kapittel 5: Ordforrådet

Tor Erik Jenstad

1 Leksikologi, semantikk, etymologi
2 Ordforrådet som komponent i språket
3 Arv og lån i ordforrådet
4 Kjelder for ordimport
5 Ordeksport
6 Ordgeografi og utjamning i målføra
7 Sensitivt ordforråd


Kapittel 6: Tekst og sjanger

Eva Maagerø, Jan Ragnar Hagland, Anders Johansen, Jørgen Magnus Sejersted og Aslaug Veum

1 Tekst og historie. Drøfting av begreper
2 Tekstar og sjangrar fram til 1600
3 Tekster og sjangrer fra 1600 til 1800
4 Tekst- og sjangerhistorie etter 1800
5 Sjangeren politisk tale etter ca. 1800


ISBN 978-82-7099-846-3, 681 sider, innbundet
Format: 17x24 cm, vekt 1,6 kg, publiseringsår 2016, språk: bokmål/nynorsk